آزمایشات کبدی

پانل آزمایشات کبدی مجموعه‌ای از آزمایشات خونی است که برای ارزیابی عملکرد و سلامت کبد انجام می‌شود. این آزمایشات به شناسایی مشکلات کبدی، نظارت بر پیشرفت بیماری‌های کبدی، و ارزیابی اثرات داروها بر روی کبد کمک می‌کنند. این پانل می‌تواند تصویری کلی از سلامت کبد فراهم کند و به تشخیص و درمان به موقع مشکلات کبدی کمک کند.

موارد استفاده از پانل آزمایشات کبدی

• تشخیص بیماری‌های کبدی:  مانند هپاتیت، سیروز، و استئاتوهپاتیت غیرالکلی.
• پایش پیشرفت بیماری‌های کبدی:  برای افرادی که از قبل مشکلات کبدی دارند.
• ارزیابی عوارض جانبی داروها:  برخی داروها می‌توانند به کبد آسیب بزنند و این پانل به پایش اثرات آنها کمک می‌کند.
• ارزیابی عملکرد کبد قبل از جراحی:  به ویژه جراحی‌هایی که نیاز به عملکرد خوب کبد دارند.

اجزای پانل آزمایشات کبدی

پانل آزمایشات کبدی معمولاً شامل موارد زیر است:

1. آلانین آمینوترانسفراز (ALT یا SGPT):
   • آنزیمی است که بیشتر در کبد یافت می‌شود. بالا رفتن سطح ALT در خون معمولاً نشان‌دهنده آسیب به سلول‌های کبدی است.

• کاربرد: ALT  یک آنزیم است که عمدتاً در کبد وجود دارد و در متابولیسم پروتئین‌ها نقش دارد. آسیب به سلول‌های کبدی باعث آزاد شدن این آنزیم به جریان خون می‌شود، بنابراین سطح بالای ALT معمولاً نشان‌دهنده آسیب به کبد است.
• مقادیر طبیعی: سطح طبیعی ALT معمولاً بین 7 تا 56 واحد بین‌المللی در لیتر (U/L) است، اما این محدوده ممکن است بسته به آزمایشگاه و روش‌های اندازه‌گیری کمی متفاوت باشد.
• افزایش سطح ALT : سطح بالا می‌تواند به علت شرایطی مانند هپاتیت ویروسی، بیماری کبد الکلی، سیروز، استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NAFLD)، و یا آسیب کبدی ناشی از داروها یا سموم باشد.

1. آسپارتات آمینوترانسفراز (AST یا SGOT):
   • این آنزیم هم در کبد و هم در سایر بافت‌ها مانند قلب و عضلات یافت می‌شود. افزایش سطح AST ممکن است نشان‌دهنده آسیب به کبد، اما همچنین به دیگر بافت‌ها باشد.

• کاربرد: AST  آنزیمی است که در بسیاری از بافت‌های بدن، از جمله کبد، قلب، عضلات اسکلتی، و کلیه‌ها وجود دارد. مانند ALT، AST  نیز در صورت آسیب به بافت‌ها، به‌ویژه کبد، به جریان خون آزاد می‌شود.
• مقادیر طبیعی:  سطح طبیعی AST معمولاً بین 10 تا 40 U/L است.
• افزایش سطح AST : سطح بالای AST می‌تواند ناشی از مشکلات کبدی مانند هپاتیت یا سیروز، حمله قلبی (میوکاردیال اینفارکتوس)، آسیب عضلانی، یا بیماری‌های دیگر باشد. در بیماری‌های کبدی، معمولاً نسبت AST به ALT (نسبت AST/ALT) نیز در تفسیر نتایج مهم است.

1. آلکالین فسفاتاز (ALP):
   • این آنزیم در بسیاری از بافت‌های بدن از جمله کبد، استخوان‌ها و مجاری صفراوی وجود دارد. افزایش سطح ALP ممکن است نشان‌دهنده مشکلات کبدی یا بیماری‌های استخوانی باشد.

  – کاربرد: ALP آنزیمی است که در بسیاری از بافت‌ها، به‌ویژه در کبد، استخوان‌ها، و مجاری صفراوی وجود دارد. این آنزیم به شکستن پروتئین‌ها کمک می‌کند و نقش مهمی در فرآیندهای متابولیکی دارد.

  –  مقادیر طبیعی:  سطح طبیعی ALP معمولاً بین 44 تا 147 U/L است.

–  افزایش سطح ALP :  سطح بالای ALP ممکن است نشان‌دهنده بیماری‌های کبدی (مانند انسداد مجاری صفراوی، کلانژیت یا هپاتیت)، بیماری‌های استخوانی (مانند بیماری پاژه یا استئومالاسی)، و یا شرایط دیگر مانند بارداری باشد.

–  بیلی‌روبین (Total and Direct Bilirubin) :

1. • بیلی‌روبین محصول تجزیه هموگلوبین است و توسط کبد پردازش و از طریق صفرا دفع می‌شود. افزایش بیلی‌روبین ممکن است به زردی (ایکتر) منجر شود و نشانه‌ای از مشکلات کبدی یا مجاری صفراوی باشد.
   • Total Bilirubin:  مجموع بیلی‌روبین مستقیم و غیرمستقیم.
   • Direct Bilirubin:  بیلی‌روبینی که به کبد پردازش شده و به صفرا متصل شده است.

• بیلی‌روبین غیرمستقیم (Unconjugated Bilirubin): بیلی‌روبینی که هنوز توسط کبد پردازش نشده است.
• بیلی‌روبین مستقیم (Conjugated Bilirubin): بیلی‌روبینی که توسط کبد پردازش و به صفرا متصل شده است.

  مقادیر طبیعی:

• بیلی‌روبین کل (Total Bilirubin): معمولاً بین 0.1 تا 1.2 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL).
• بیلی‌روبین مستقیم (Direct Bilirubin): معمولاً کمتر از 0.3 mg/dL است.

افزایش سطح بیلی‌روبین:  افزایش سطح بیلی‌روبین می‌تواند به زردی (ایکتر) منجر شود و ممکن است ناشی از مشکلات کبدی (مانند هپاتیت یا سیروز)، انسداد مجاری صفراوی، یا همولیز (تجزیه بیش از حد گلبول‌های قرمز) باشد.

1. آلبومین (Albumin):
   • پروتئینی است که توسط کبد تولید می‌شود. سطح پایین آلبومین می‌تواند نشان‌دهنده کاهش عملکرد کبد یا سوءتغذیه باشد.

• کاربرد: آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید می‌شود و نقش‌های متعددی از جمله حفظ فشار انکوتیک خون و حمل مولکول‌های مختلف در جریان خون دارد.
• مقادیر طبیعی: سطح طبیعی آلبومین معمولاً بین 3.5 تا 5.0 گرم در دسی‌لیتر (g/dL) است.
• کاهش سطح آلبومین: کاهش سطح آلبومین ممکن است ناشی از بیماری‌های مزمن کبدی (مانند سیروز)، سوءتغذیه، سندرم نفروتیک (بیماری کلیه)، یا شرایط دیگر باشد که موجب کاهش تولید یا افزایش دفع پروتئین می‌شوند.

1. گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT):
   • آنزیمی است که در کبد و مجاری صفراوی یافت می‌شود. افزایش GGT ممکن است نشان‌دهنده مصرف الکل زیاد یا آسیب به کبد و مجاری صفراوی باشد.

• کاربرد: GGT آنزیمی است که عمدتاً در کبد و مجاری صفراوی یافت می‌شود و در متابولیسم گلوتاتیون نقش دارد. این آنزیم بسیار حساس به تغییرات در عملکرد کبد و آسیب مجاری صفراوی است.
• مقادیر طبیعی: سطح طبیعی GGT معمولاً بین 9 تا 48 U/L است.
• افزایش سطح GGT: سطح بالای GGT می‌تواند به مصرف زیاد الکل، بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت یا سیروز، انسداد مجاری صفراوی، یا مصرف داروهایی که به کبد آسیب می‌رسانند اشاره کند. GGT معمولاً در کنار ALP برای تشخیص مشکلات صفراوی و کبدی بررسی می‌شود.

1. پروترومبین تایم (Prothrombin Time یا PT):
   • این آزمایش زمان لخته شدن خون را اندازه‌گیری می‌کند و به ارزیابی توانایی کبد در تولید فاکتورهای لخته‌سازی کمک می‌کند. افزایش PT می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کبد یا کمبود ویتامین K باشد.

  – کاربرد: PT مدت زمانی است که طول می‌کشد تا خون لخته شود. این آزمایش به ارزیابی توانایی کبد در تولید فاکتورهای لخته‌سازی که در فرآیند انعقاد خون نقش دارند، کمک می‌کند.

  – مقادیر طبیعی: PT معمولاً بین 11 تا 13.5 ثانیه است. همچنین ممکن است به صورت نسبت نرمال بین‌المللی (INR) گزارش شود، که معمولاً بین 0.8 تا 1.1 است.

–  افزایش PT: افزایش زمان پروترومبین ممکن است نشان‌دهنده نارسایی کبد (به دلیل کاهش تولید فاکتورهای انعقادی)، کمبود ویتامین K، یا مصرف داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین) باشد.

تفسیر نتایج

• ALT و AST :  سطح بالا ممکن است نشان‌دهنده آسیب یا التهاب کبد باشد.

• نسبت AST به ALT : گاهی در تفسیر نتایج، نسبت AST به ALT (AST/ALT ratio) اهمیت دارد. این نسبت می‌تواند به تشخیص تفاوت بین آسیب‌های کبدی ناشی از الکل (که در آن AST بالاتر از ALT است) و آسیب‌های دیگر کمک کند.

• ALP و GGT :  افزایش این آنزیم‌ها می‌تواند به مشکلات مجاری صفراوی اشاره کند.
• بیلی‌روبین:  افزایش بیلی‌روبین ممکن است نشان‌دهنده مشکل در پردازش صفرا یا انسداد مجاری صفراوی باشد.
• آلبومین: سطح پایین ممکن است به کبد ناکارآمد یا مشکلات تغذیه‌ای اشاره کند.
• PT :  افزایش زمان پروترومبین ممکن است نشان‌دهنده نارسایی کبد باشد.

نکات مهم

• نتایج این آزمایش‌ها باید توسط پزشک تفسیر شود و ممکن است نیاز به آزمایش‌های تکمیلی یا تصویر برداری برای تشخیص دقیق داشته باشد.
• عوامل مختلفی مانند داروها، الکل، و عفونت‌ها می‌توانند بر نتایج آزمایش‌ها تأثیر بگذارند.

این پانل می‌تواند تصویری کلی از سلامت کبد فراهم کند و به تشخیص و درمان به موقع مشکلات کبدی کمک کند.